ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ: ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ«ΘΕΩΡΙΑ, ΠΡΑΞΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ»
ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΕΣ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΚΡΗ- ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΣΕΝΑΡΙΟ: «ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ»
ΣΠΙΝΟΥ ΕΛΕΝΗ, 211026
Γ’ ΕΞΑΜΗΝΟ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2012
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Τίτλος σεναρίου
3
Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές
3
Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεται
3
Συμβατότητα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα
3
Οργάνωση της διδασκαλίας και απαιτούμενη υλικοτεχνική δομή
3
Διδακτικοί στόχοι της δραστηριότητας
6
Εκτιμώμενη διάρκεια της δραστηριότητας
8
Ανάλυση της δραστηριότητας
9
Παράρτημα
12
Βιβλιογραφία
14
ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Τα Ποτάμια της Ευρώπης: Μια αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών
ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Φυσική Γεωγραφία και Γεωγραφία Ευρώπης.
ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ
Β’ τάξη Γυμνασίου (Γεωλογία - Γεωγραφία).
ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών Γεωγραφίας Β' Γυμνασίου προβλέπεται η διδασκαλία των μαθημάτων:
• Μάθημα 21: Τα ποτάμια και οι λίμνες της Ευρώπης, σελ. 72-74 (βιβλίο μαθητή) και σελ. 29 (τετράδιο εργασιών).
• Μάθημα 22: Τα ποτάμια και οι λίμνες στη ζωή των Ευρωπαίων, σελ. 75-76 (βιβλίο μαθητή) και σελ. 30 (τετράδιο εργασιών).
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ
Κοινωνική Ενορχήστρωση της Τάξης.
Από τη σκοπιά των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, ο κάθε ένας αναμένεται να ανταποκρίνεται σε πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις με τους άλλους ώστε να έχουμε ενεργή εμπλοκή των ατόμων, να μοιραστούν την εργασία, να προωθείται η διερεύνηση, και να βρίσκονται στην πορεία της συλλογικής κατανόησης. Όλοι οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά άλλοι σχετικά με τις έννοιες τις πιο δύσκολες να κατανοηθούν, και άλλοι πιο απλά υποδεικνύοντας εργαλεία και μεθόδους. Δημιουργείται έτσι ένα κλίμα επιθυμίας προώθησης της συλλογικότητας και όχι της ατομικότητας. Ο ρόλος αυτός των μαθητών συντηρείται με την τεχνολογία και τον προστατεύει από την παθητικότητα. Οι μαθητές παίρνουν στα χέρια τους τη μαθησιακή διαδικασία, με κριτήριο να μαθαίνουν και οι συμμαθητές τους από τη συνεισφορά τους. Η κοινότητα της τάξης εργάζεται για τη συλλογική γνώση. Είναι σημαντικό να εμπλακούν όλοι ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Οι γνώσεις κτίζονται με τη συνεργασία και το διάλογο και αποκτούν προσωπικό νόημα για το μαθητή, ο οποίος έχει το δικαίωμα να διατυπώσει τη γνώμη του ανοιχτά και να ζητήσει αναθεώρηση ή επαναπροσδιορισμό των λεγομένων. Τα μέλη των ομάδων δείχνουν ενδιαφέρον και ενθάρρυνση για τη συμβολή των υπολοίπων. Επίκεντρο του ενδιαφέροντος είναι η ανάπτυξη με σφαιρικό τρόπο. Τα παιδιά συνεργάζονται και αλληλοβοηθούνται και όταν χρειάζονται υποστήριξη στα τεχνολογικά θέματα.
Δε θέλουμε να έχουμε απλή συνύπαρξη παιδιών στον ίδιο χώρο, θέλουμε όλοι μαζί να οικοδομήσουν τη γνώση, από την οποία το «λιθαράκι» που θα βάλει ο καθένας δε μπορεί να αποσπαστεί. Με άλλα λόγια, η εργασία θα είναι συλλογική, από κοινού, ένα συνεχές φάσμα, και όχι συλλογή των αποτελεσμάτων της κάθε ομάδας. Στην ίδια κατεύθυνση, είναι σημαντική και η συνομιλία και ο διάλογος που θα λαμβάνει χώρα μεταξύ των μαθητών όταν οργανώνονται και όταν προτείνουν ή επιλέγουν με επιχειρήματα. Η επιχειρηματολογία και η κριτική έχουν αναγνωριστεί από τον Popper (1962) ως κινητήριες δυνάμεις για την προώθηση της επιστημονικής γνώσης.
Η έρευνα των μαθητών που διεξάγεται από ομάδες υποστηρίζεται από το μοντέλο συνεργατικής έρευνας (group- investigation model) του Herbert A. Thelen. Οι ομάδες αποτελούνται από μαθητές με ανομοιογενές επίπεδο και οι ρόλοι μοιράζονται έτσι ώστε να επικρατεί δημοκρατικό κλίμα. Μέσα στο ρόλο των μαθητών είναι να διερευνήσουν πηγές, να συλλέξουν δεδομένα και να προβούν σε διάλογο γι’ αυτά, καθώς και για τις ιδέες τους για την εργασία τους, τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν και πιθανές λύσεις και υποθέσεις. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρέχει τη βοήθειά του όποτε χρειάζεται και ενθαρρύνει τη συνεργατικότητα. Ακόμη, οι μαθητές δε συνεργάζονται μόνο μέσα στη σχολική τάξη αλλά και εκτός αυτής. Στο στάδιο αυτό μας βοηθούν τα τεχνολογικά μέσα, που χωρίς αυτά η συνεργασία έξω από το σχολικό χώρο θα ήταν πολύ δύσκολη ή και αδύνατη σε κάποιες περιπτώσεις. Πέρα από τα μαθησιακά οφέλη υπάρχουν και συναισθηματικά και αυξάνεται η κοινωνική συνοχή και η αυτοπεποίθηση των μαθητών.
Στη σχολική κοινότητα όπως και στην πραγματική, είναι σημαντικό για όλους τους ανθρώπους να καλύπτουν τις ανάγκες τους για αγάπη και αυταξία. Συχνά όμως οι ανάγκες αυτές δεν ικανοποιούνται στο σχολικό χώρο καθώς τα παιδιά δεν ενθαρρύνονται να συνεργάζονται και να συναγωνίζονται αλλά να ανταγωνίζονται και μπορεί να είναι προσβλητική η στάση τους απέναντι σε πιο αδύναμους μαθητές αντί να τους ενθαρρύνουν μέσα από συνεργασία. Σε αυτό είναι μεγάλη η ευθύνη του εκπαιδευτικού που συχνά κρατά αυτή τη στάση και συνεπώς τη μεταδίδει ως μοντέλο στα παιδιά, φέρνοντας ως αποτέλεσμα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των παιδιών. Οι συζητήσεις της σχολικής τάξης όπου τα παιδιά μιλούν για τη δουλειά τους και ανταλλάσσουν απόψεις έχουν εν μέρει στόχο να φέρουν πιο κοντά τους συμμαθητές και να λειτουργήσουν ως συνεδριάσεις της σχολικής τάξης σαν το μοντέλο του William Glasser “the classroom meeting model”.
Οι μαθητές είναι ενεργοί και προσαρμόζουν τις νέες γνώσεις που αποκτούν στις ήδη υπάρχουσες γνωστικές τους δομές. Πειραματίζονται στο τεχνολογικό περιβάλλον και αποκτούν βιωματικά εμπειρίες. Όταν οι μαθητές δουλεύουν μαζί, παρουσιάζονται διάφορες προβληματικές καταστάσεις και οι μαθητές τις συζητούν ερχόμενοι σε αντιθέσεις, κάνοντας διάφορες προτάσεις, εξετάζοντάς τες και καταλήγοντας σε νέες προτάσεις. (μοντέλο οικοδόμησης γνώσεων- the developing intellect του Jean Piaget). Μια άλλη τεχνική που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στο σενάριο αυτό είναι αυτά της συνεργατικής συναρμολόγησης (Jigsaw). Η τάξη χωρίζεται σε μικρές ομάδες. Σε κάθε αρχική ομάδα, το επονομαζόμενο «Jigsaw Group», κάθε μαθητής αναλαμβάνει να μελετήσει μια πτυχή του θέματος. Για παράδειγμα, εάν το θέμα προς διερεύνηση είναι τα θετικά αποτελέσματα της παρουσίας ενός ποταμού σε μια Ευρωπαϊκή χώρα, ένας μαθητής της κάθε ομάδας θα αναλάβει τις πολιτισμικές επιρροές, ο δεύτερος θα αναλάβει τις τουριστικές/ ψυχαγωγικές, ο τρίτος τις βιομηχανικές και ο τέταρτος τις γεωργικές/ κτηνοτροφικές. Στη συνέχεια, η ομάδα αυτή χωρίζεται και σε συνδυασμό με τα μέλη των υπόλοιπων ομάδων σχηματίζονται τα λεγόμενα «Expert Groups». Τα Expert Groups αποτελούνται από τα ιδιαίτερα μέλη των ομάδων που έχουν αναλάβει να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους πάνω στη συγκεκριμένη πτυχή του εξεταζόμενου γνωστικού θέματος. Οπότε θα έχουμε τώρα μια ομάδα που όλα τα μέλη της θα μελετούν το θέμα της πολιτισμικής επιρροής, μια δεύτερη που όλοι θα μελετούν το θέμα της βιομηχανικής και ούτω καθεξής. Μόλις τα Expert Groups ολοκληρώσουν την εργασία τους, διαλύονται και επανασχηματίζονται τα αρχικά Jigsaw Groups των οποίων τα μέλη πλέον, διαθέτουν εξειδικευμένη γνώση. Την γνώση αυτήν, καλούνται στην συνέχεια να μεταδώσουν και στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του αρχικού Jigsaw Group τους. Επομένως, συνοπτικά, η τεχνική συνεργατικής μάθησης Jigsaw, αποτελείται από τρεις φάσεις: τα αρχικά Jigsaw Groups, τον σχηματισμό των εξειδικευμένων Expert Groups, και την οργάνωση στην τελική μορφή των Jigsaw Groups.
Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών.
Οι μαθητές πρέπει να έχουν ήδη εξοικειωθεί με τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν προκειμένου να διεξάγουν τις δραστηριότητες του σεναρίου και να εκπληρώσουν τους στόχους του. Πρέπει να έχουν γνωρίσει το περιβάλλον του Microsoft Office. Ακόμη χρήσιμο θα ήταν να γνωρίζουν τις βασικές λειτουργίες του διαδικτύου και τη χρήση του Internet Explorer και διάφορες εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης όπως το δημοφιλές στις νεαρές ηλικίες facebook ή το twitter και τη λειτουργία του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο οποίο όσοι δεν έχουν λογαριασμό θα δημιουργήσουν έναν. Επίσης μπορούν να εξοικειωθούν με το περιβάλλον δημιουργίας blog και weebly. Βέβαια θα ήταν καλό να αφήσουμε τα παιδιά να εξοικειωθούν μόνα τους με τα περιβάλλοντα αυτά, καθώς έτσι θα έχουν μια επιπλέον ευκαιρία για διερεύνηση και «μαστόρεμα». Ωστόσο μπορούμε να πούμε κάποια βασικά πράγματα αν κριθεί απαραίτητο και ύστερα να τους αφήσουμε να ανακαλύψουν τα υπόλοιπα. Όλα αυτά μπορούν να γίνονται στην πορεία εξέλιξης του σεναρίου βήμα- βήμα και δε χρειάζεται- και ίσως δεν πρέπει να γίνουν εφάπαξ στην αρχή.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Πριν προβούμε στη διατύπωση της στοχοθεσίας μας θα έπρεπε να λάβουμε υπόψη μας κάποια στοιχεία όπως :
Παιδαγωγικοί – μαθησιακοί στόχοι της δραστηριότητας.
I. Να εμπλέκονται οι μαθητές σε δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος πάνω σε θέματα που έχουν νόημα και είναι προσεγγίσιμα και ενδιαφέροντα.
II. Να συμμετέχουν ενεργά και εποικοδομητικά στη διερεύνηση και κατανόηση του θέματος- προβλήματος.
III. Να αλληλεπιδρούν κοινωνικά συνεχώς για να πετύχουν ένα συλλογικό στόχο.
IV. Να αναπτύσσουν μεταγνωστικές δεξιότητες με τη βοήθεια της ανατροφοδότησης από τα σχόλια των άλλων και του αναστοχασμού των δικών τους.
V. Να ερμηνεύουν και να παράγουν λόγο μέσα σε διάφορα πλαίσια επικοινωνίας προσαρμοζόμενοι στην περίσταση.
VI. Να καταλάβουν ότι η χρήση των τεχνολογικών μέσων συμβάλλει στη μαθησιακή διεργασία και προσφέρει δικαιότερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες.
Διδακτικοί στόχοι της δραστηριότητας.
Σχετικά με τις νέες τεχνολογίες.
I. Να εξοικειωθούν με την διαχείριση του περιβάλλοντος του διαδικτύου και του κειμενογράφου και με τη χρήση σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας.
II. Να εξασκήσουν τεχνικές επικοινωνίας με το διαδίκτυο και να έρθουν σε επαφή με διάφορα εργαλεία και μορφές γραπτού λόγου.
III. Να εξοικειωθούν με τις συνδυαστικές χρήσεις των σύγχρονων τεχνολογιών.
IV. Να είναι σε θέση να αναζητούν πληροφορίες στο διαδίκτυο, διασταυρώνοντας την εγκυρότητά τους.
Σχετικά με το εισαχθέν γνωστικό αντικείμενο
I. Να μπορούν να εντοπίσουν στο χάρτη τη θέση των ευρωπαϊκών ποταμών.
II. Να κατανοούν τις έννοες μήκος ποταμού, λεκάνη απορροής, παροχή, πηγές, εκβολές, δέλτα.
III. Να αναγνωρίζουν τη συσχέτιση ανάμεσα στο μέγεθος του ποταμού, το ανάγλυφο της Ευρώπης και το κλίμα της.
ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Ο χρόνος υλοποίησης δεν είναι απόλυτα δεσμευτικός αλλά μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών. Μπορεί να κυμανθεί για να έχουν οι μαθητές το χρόνο τους να σκεφτούν, να σχηματίσουν υποθέσεις και να τις επανατοποθετήσουν ύστερα.(μπορούν ενδεικτικά να αφιερωθούν 10 διδακτικές ώρες, κάποιες στο πλαίσιο του σχολείου, αλλά και κάποιες ώρες για εργασία εκτός σχολείου). Το μάθημα μπορεί να υπερβεί τον ωριαίο σχεδιασμό και τον αυστηρό χώρο της τάξης προκειμένου να επιτευχθεί ο διδακτικός στόχος. Εξάλλου η έμπνευση δε συμβαίνει κατά παραγγελία, αλλά έρχεται αβίαστα ανά πάσα στιγμή. Εδώ θα μας βοηθήσει η σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία που μας προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες και τα εργαλεία web 2.0. Σύμφωνα με τον Sir Ken Robinson γεννιόμαστε δημιουργικοί αλλά στη συνέχεια πηγαίνοντας σχολείο χάνουμε αυτό το δώρο. Η τεχνολογίες αυτές θα βοηθήσουν τα παιδιά μας να μη χάσουν τη δημιουργικότητά τους αλλά να την αναπτύξουν. Μπορούν να αφιερωθούν και περισσότερες ώρες αν κριθεί απαραίτητο, όπως για παράδειγμα δύο επιπλέον ώρες σε κάθε φάση και να φτάσουν συνολικά τις 16.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ
1η Φάση
Η πρώτη φάση του σεναρίου μπορεί να πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου. Οι μαθητές μπορούν να χωριστούν σε μικρές ομάδες των δύο ή τριών ώστε να κάθονται μπροστά στον υπολογιστή και να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτόν. Οι ομάδες είναι καλό να δημιουργηθούν με τυχαίο τρόπο για να πετύχουμε ανομοιογένεια. Έτσι, οι πιο δραστήριοι μαθητές μπορούν να βοηθήσουν τους λιγότερο δραστήριους ή λιγότερο εξοικειωμένους με τον υπολογιστή. Στους μαθητές μοιράζεται το φύλλο εργασίας (Παρατίθεται στο παράρτημα) το οποίο είναι ίδιο για όλες τις ομάδες αλλά η κάθε μια θα συμπληρώσει το δικό της κατά τη διάρκεια αυτής της διδακτικής ώρας. Αρχικά οι μαθητές καλούνται να διασταυρώσουν πληροφορίες για να καταλήξουν στους ορισμούς των όρων που θα τους απασχολήσουν (μήκος, λεκάνη απορροής, παροχή, πηγές, εκβολές και δέλτα ποταμών) καθώς και πληροφορίες για να καταλήξουν στην επιλογή των μεγαλύτερων ποταμών της Ευρώπης. Στη συνέχεια μελετώντας τα χαρακτηριστικά τους συμπληρώνουν έναν πίνακα που να τα περιέχει. Τότε, έχοντας ανακαλύψει τις χώρες που διασχίζουν οι ποταμοί, καλούνται να τους σχεδιάσουν πάνω στο χάρτη, ενεργοποιώντας την εικονική τους μνήμη και εμπλέκοντας και άλλες δεξιότητες. Τέλος, θέτουν σε χρήση τη συνθετική και κριτική σκέψη τους, προσπαθώντας να συσχετίσουν το μέγεθος των ποταμών με το κλίμα των χωρών που έχουν δει ότι διασχίζουν και το ανάγλυφο της Ευρώπης.
Σε μια δεύτερη διδακτική ώρα οι ομάδες συζητούν μεταξύ τους τα ευρήματα που έχουν ως τώρα. Αν υπάρχουν διαφορές τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να τις συζητήσουν, να επιχειρηματολογήσουν και να υποστηρίξουν ή να καταρρίψουν απόψεις και να αναστοχαστούν τις ενέργειες και την πορεία που ακολούθησαν και τους οδήγησε σε ένα συγκεκριμένο συμπέρασμα.
2η Φάση
• Στη δεύτερη φάση του σεναρίου, αφού οι μαθητές έχουν αποκτήσει ποσοτικές γνώσεις πάνω στο θέμα, μπορούν να εμβαθύνουν σε μια διερεύνηση ποιοτικών δεδομένων, ανακαλύπτοντας την επιρροή της ύπαρξης ποταμών στη ζωή των Ευρωπαίων πολιτών. Εδώ μπορεί να εφαρμοστεί η τεχνική συνεργατικής συναρμολόγησης Jigsaw. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες με λίγα μέλη. Κάθε μέλος της ομάδας αναλαμβάνει να μελετήσει μια διαφορετική πτυχή της θετικής επίδρασης της ύπαρξης ποταμών στη ζωή των πολιτών και την ανάπτυξη των χωρών τους. Πιο αναλυτικά ένα μέλος θα αναλάβει να μελετήσει τις πολιτισμικές επιρροές, ένα άλλο τις τουριστικές/ ψυχαγωγικές, ένα τρίτο τις βιομηχανικές και το τελευταίο τις γεωργικές/ κτηνοτροφικές. Ο ίδιος διαχωρισμός θα γίνει σε όλες τις ομάδες οι οποίες ξανά έχουν διαμορφωθεί με τυχαίο τρόπο. Μπορεί να αφιερωθεί μια ώρα στην τάξη των μαθητών για το διαχωρισμό και την οργάνωση των ομάδων, τον καταμερισμό της εργασίας και τη συζήτηση για το πώς θα δράσουν και την ανταλλαγή ιδεών. Στη συνέχεια οι μαθητές μπορούν να εργαστούν εκτός τάξης στο δικό τους χώρο και χρόνο. Το κάθε μέλος αρχικά δουλεύει ατομικά στο θέμα που έχει αναλάβει. Μετά την ολοκλήρωση της έρευνάς του, συναντάται με τους υπόλοιπους μαθητές των άλλων ομάδων που έχουν αναλάβει ακριβώς το ίδιο θέμα για να καταλήξουν στην καλύτερη δυνατή λύση. Όλοι έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν σε διάλογο και να αναστοχαστούν. Πίσω στην τάξη ξανά αφιερώνεται μια διδακτική ώρα όπου ο κάθε μαθητής, επανέρχεται στην αρχική ομάδα του, και διδάσκει τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας πάνω σε αυτά που ανακάλυψε. Το ίδιο γίνεται από όλα τα μέλη της ομάδας. Στην ακόλουθη φάση οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν αυτά που έμαθαν και να αξιολογηθούν γι’ αυτά.
3η Φάση
Στην τελευταία φάση του σεναρίου οι μαθητές εργάζονται στο εργαστήριο υπολογιστών του σχολείου όπου και τους παρουσιάζεται το περιβάλλον του Weebly. Τους δίνεται η ελευθερία να ανακαλύψουν τις δυνατότητες και τις λειτουργίες του. Στη συνέχεια, η τάξη δημιουργεί ένα λογαριασμό στο Weebly, όπου φτιάχνει και μια σελίδα με τίτλο «Τα Ποτάμια της Ευρώπης». Οι μαθητές χωρίζονται σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες, τόσες όσα και τα ποτάμια της Ευρώπης που έχουν μελετήσει και δημιουργείται μια υποσελίδα για κάθε ένα από τα ποτάμια. Κάθε ομάδα καλείται να εκφράσει στη σελίδα που της αντιστοιχεί όσα έχει μάθει κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας για το ποτάμι που της ανατέθηκε. Καθώς ο διαχωρισμός των ομάδων είναι κάθε φορά τυχαίος, οι μαθητές στηρίζονται στη δουλειά και τη δική τους αλλά και των υπολοίπων μελών και έτσι κάθε συνεισφορά είναι σημαντική. Όταν οι ομάδες ολοκληρώσουν τις σελίδες τους, μπορούν να κάνουν μια σύντομη παρουσίαση στην τάξη σχετική με τη δουλειά τους, που θα ακολουθηθεί από ερωτήσεις, απορίες και συζήτηση.
Επέκταση
Σαν επιπλέον δραστηριότητα οι μαθητές μπορούν ατομικά να ανεβάσουν στο weebly τους κάποια ανατροφοδότηση και σχολιασμό για το έργο των συμμαθητών τους, ώστε μέσω της εποικοδομητικής κριτικής να αναστοχαστούν πάνω στη δουλειά τους και να κάνουν προσθήκες, αλλαγές ή βελτιώσεις.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Τα Ποτάμια της Ευρώπης.
1. Αναζητήστε τους όρους μήκος, λεκάνη απορροής, παροχή, πηγές, εκβολές και δέλτα ποταμών στη Βικιπαίδεια και δώστε ένα σύντομο ορισμό για το καθένα παρακάτω.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Αντλείστε πληροφορίες από το σχολικό σας εγχειρίδιο και πηγές που θα βρείτε στο Google, όπως η σελίδα http://www.aerologio.gr/ποταμοί-της-ευρώπης/ , και διασταυρώνοντάς τες καταλήξτε στους δέκα μεγαλύτερους ποταμούς της Ευρώπης. Μελετήστε τους ποταμούς ως προς τα ποσοτικά δεδομένα των όρων που μάθατε και συμπληρώσατε στην παραπάνω άσκηση, και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα.
ΠΟΤΑΜΟΣ
ΜΗΚΟΣ
ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ
ΠΑΡΟΧΗ
ΠΗΓΕΣ
ΕΚΒΟΛΕΣ
ΔΕΛΤΑ
3. Στο χάρτη που ακολουθεί σχεδιάστε με το μολύβι σας τους ποταμούς που συμπληρώσατε στον παραπάνω πίνακα.
4. Βλέποντας στο χάρτη τις χώρες που διασχίζουν οι ποταμοί, παρατηρήστε το ανάγλυφό τους. Στη συνέχεια, αντλήστε πληροφορίες στη σελίδα της Βικιπαίδεια για το κλίμα τους. Ο συνδυασμός αυτών των δυο στοιχείων με το μέγεθος των ποταμών που έχετε ήδη μελετήσει σε τι συμπέρασμα σας οδηγεί; Υπάρχει συσχετισμός μεταξύ των τριών αυτών χαρακτηριστικών, και αν ναι ποιος είναι αυτός;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
· Κυνηγός Χρόνης, H Ευκαιρία που δεν Πρέπει να Χαθεί: H Υπολογιστική Τεχνολογία ως Εργαλείο Έκφρασης και Διερεύνησης στη Γενική Παιδεία. “Προοπτικές για μια Νέα Πολιτική στην Ελληνική Εκπαίδευση”, Επιμέλεια: A. Kαζαμίας, M. Kασσωτάκης
· Κυνηγός Χρόνης, 2006, Το Μάθημα της Διερεύνησης, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
· Κυνηγός Χρόνης, 2002, Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα, Αθήνα, Καστανιώτης.
· Κουτσούκος Αναστάσιος- Σμυρναίου Ζαχαρούλα, 2008, Γνωστική Ψυχολογία και Διδακτική, η Συμβολή του Jean Piaget στη Σύγχρονη Παιδαγωγική και Διδακτική Σκέψη, Αθήνα, Ηρόδοτος
· Ανδρέας Κωνσταντινίδης, 2011, 3D Εικονικά Περιβάλλοντα Συνεργατικής Μάθησης (3D Virtual Collaborative Learning Environments), Θεσσαλονίκη, ΑΠΘ
ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΕΣ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΚΡΗ- ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΣΕΝΑΡΙΟ: «ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ»
ΣΠΙΝΟΥ ΕΛΕΝΗ, 211026
Γ’ ΕΞΑΜΗΝΟ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2012
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Τίτλος σεναρίου
3
Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές
3
Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεται
3
Συμβατότητα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα
3
Οργάνωση της διδασκαλίας και απαιτούμενη υλικοτεχνική δομή
3
Διδακτικοί στόχοι της δραστηριότητας
6
Εκτιμώμενη διάρκεια της δραστηριότητας
8
Ανάλυση της δραστηριότητας
9
Παράρτημα
12
Βιβλιογραφία
14
ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Τα Ποτάμια της Ευρώπης: Μια αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών
ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Φυσική Γεωγραφία και Γεωγραφία Ευρώπης.
ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ
Β’ τάξη Γυμνασίου (Γεωλογία - Γεωγραφία).
ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών Γεωγραφίας Β' Γυμνασίου προβλέπεται η διδασκαλία των μαθημάτων:
• Μάθημα 21: Τα ποτάμια και οι λίμνες της Ευρώπης, σελ. 72-74 (βιβλίο μαθητή) και σελ. 29 (τετράδιο εργασιών).
• Μάθημα 22: Τα ποτάμια και οι λίμνες στη ζωή των Ευρωπαίων, σελ. 75-76 (βιβλίο μαθητή) και σελ. 30 (τετράδιο εργασιών).
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ
Κοινωνική Ενορχήστρωση της Τάξης.
Από τη σκοπιά των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, ο κάθε ένας αναμένεται να ανταποκρίνεται σε πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις με τους άλλους ώστε να έχουμε ενεργή εμπλοκή των ατόμων, να μοιραστούν την εργασία, να προωθείται η διερεύνηση, και να βρίσκονται στην πορεία της συλλογικής κατανόησης. Όλοι οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά άλλοι σχετικά με τις έννοιες τις πιο δύσκολες να κατανοηθούν, και άλλοι πιο απλά υποδεικνύοντας εργαλεία και μεθόδους. Δημιουργείται έτσι ένα κλίμα επιθυμίας προώθησης της συλλογικότητας και όχι της ατομικότητας. Ο ρόλος αυτός των μαθητών συντηρείται με την τεχνολογία και τον προστατεύει από την παθητικότητα. Οι μαθητές παίρνουν στα χέρια τους τη μαθησιακή διαδικασία, με κριτήριο να μαθαίνουν και οι συμμαθητές τους από τη συνεισφορά τους. Η κοινότητα της τάξης εργάζεται για τη συλλογική γνώση. Είναι σημαντικό να εμπλακούν όλοι ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Οι γνώσεις κτίζονται με τη συνεργασία και το διάλογο και αποκτούν προσωπικό νόημα για το μαθητή, ο οποίος έχει το δικαίωμα να διατυπώσει τη γνώμη του ανοιχτά και να ζητήσει αναθεώρηση ή επαναπροσδιορισμό των λεγομένων. Τα μέλη των ομάδων δείχνουν ενδιαφέρον και ενθάρρυνση για τη συμβολή των υπολοίπων. Επίκεντρο του ενδιαφέροντος είναι η ανάπτυξη με σφαιρικό τρόπο. Τα παιδιά συνεργάζονται και αλληλοβοηθούνται και όταν χρειάζονται υποστήριξη στα τεχνολογικά θέματα.
Δε θέλουμε να έχουμε απλή συνύπαρξη παιδιών στον ίδιο χώρο, θέλουμε όλοι μαζί να οικοδομήσουν τη γνώση, από την οποία το «λιθαράκι» που θα βάλει ο καθένας δε μπορεί να αποσπαστεί. Με άλλα λόγια, η εργασία θα είναι συλλογική, από κοινού, ένα συνεχές φάσμα, και όχι συλλογή των αποτελεσμάτων της κάθε ομάδας. Στην ίδια κατεύθυνση, είναι σημαντική και η συνομιλία και ο διάλογος που θα λαμβάνει χώρα μεταξύ των μαθητών όταν οργανώνονται και όταν προτείνουν ή επιλέγουν με επιχειρήματα. Η επιχειρηματολογία και η κριτική έχουν αναγνωριστεί από τον Popper (1962) ως κινητήριες δυνάμεις για την προώθηση της επιστημονικής γνώσης.
Η έρευνα των μαθητών που διεξάγεται από ομάδες υποστηρίζεται από το μοντέλο συνεργατικής έρευνας (group- investigation model) του Herbert A. Thelen. Οι ομάδες αποτελούνται από μαθητές με ανομοιογενές επίπεδο και οι ρόλοι μοιράζονται έτσι ώστε να επικρατεί δημοκρατικό κλίμα. Μέσα στο ρόλο των μαθητών είναι να διερευνήσουν πηγές, να συλλέξουν δεδομένα και να προβούν σε διάλογο γι’ αυτά, καθώς και για τις ιδέες τους για την εργασία τους, τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν και πιθανές λύσεις και υποθέσεις. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρέχει τη βοήθειά του όποτε χρειάζεται και ενθαρρύνει τη συνεργατικότητα. Ακόμη, οι μαθητές δε συνεργάζονται μόνο μέσα στη σχολική τάξη αλλά και εκτός αυτής. Στο στάδιο αυτό μας βοηθούν τα τεχνολογικά μέσα, που χωρίς αυτά η συνεργασία έξω από το σχολικό χώρο θα ήταν πολύ δύσκολη ή και αδύνατη σε κάποιες περιπτώσεις. Πέρα από τα μαθησιακά οφέλη υπάρχουν και συναισθηματικά και αυξάνεται η κοινωνική συνοχή και η αυτοπεποίθηση των μαθητών.
Στη σχολική κοινότητα όπως και στην πραγματική, είναι σημαντικό για όλους τους ανθρώπους να καλύπτουν τις ανάγκες τους για αγάπη και αυταξία. Συχνά όμως οι ανάγκες αυτές δεν ικανοποιούνται στο σχολικό χώρο καθώς τα παιδιά δεν ενθαρρύνονται να συνεργάζονται και να συναγωνίζονται αλλά να ανταγωνίζονται και μπορεί να είναι προσβλητική η στάση τους απέναντι σε πιο αδύναμους μαθητές αντί να τους ενθαρρύνουν μέσα από συνεργασία. Σε αυτό είναι μεγάλη η ευθύνη του εκπαιδευτικού που συχνά κρατά αυτή τη στάση και συνεπώς τη μεταδίδει ως μοντέλο στα παιδιά, φέρνοντας ως αποτέλεσμα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των παιδιών. Οι συζητήσεις της σχολικής τάξης όπου τα παιδιά μιλούν για τη δουλειά τους και ανταλλάσσουν απόψεις έχουν εν μέρει στόχο να φέρουν πιο κοντά τους συμμαθητές και να λειτουργήσουν ως συνεδριάσεις της σχολικής τάξης σαν το μοντέλο του William Glasser “the classroom meeting model”.
Οι μαθητές είναι ενεργοί και προσαρμόζουν τις νέες γνώσεις που αποκτούν στις ήδη υπάρχουσες γνωστικές τους δομές. Πειραματίζονται στο τεχνολογικό περιβάλλον και αποκτούν βιωματικά εμπειρίες. Όταν οι μαθητές δουλεύουν μαζί, παρουσιάζονται διάφορες προβληματικές καταστάσεις και οι μαθητές τις συζητούν ερχόμενοι σε αντιθέσεις, κάνοντας διάφορες προτάσεις, εξετάζοντάς τες και καταλήγοντας σε νέες προτάσεις. (μοντέλο οικοδόμησης γνώσεων- the developing intellect του Jean Piaget). Μια άλλη τεχνική που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στο σενάριο αυτό είναι αυτά της συνεργατικής συναρμολόγησης (Jigsaw). Η τάξη χωρίζεται σε μικρές ομάδες. Σε κάθε αρχική ομάδα, το επονομαζόμενο «Jigsaw Group», κάθε μαθητής αναλαμβάνει να μελετήσει μια πτυχή του θέματος. Για παράδειγμα, εάν το θέμα προς διερεύνηση είναι τα θετικά αποτελέσματα της παρουσίας ενός ποταμού σε μια Ευρωπαϊκή χώρα, ένας μαθητής της κάθε ομάδας θα αναλάβει τις πολιτισμικές επιρροές, ο δεύτερος θα αναλάβει τις τουριστικές/ ψυχαγωγικές, ο τρίτος τις βιομηχανικές και ο τέταρτος τις γεωργικές/ κτηνοτροφικές. Στη συνέχεια, η ομάδα αυτή χωρίζεται και σε συνδυασμό με τα μέλη των υπόλοιπων ομάδων σχηματίζονται τα λεγόμενα «Expert Groups». Τα Expert Groups αποτελούνται από τα ιδιαίτερα μέλη των ομάδων που έχουν αναλάβει να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους πάνω στη συγκεκριμένη πτυχή του εξεταζόμενου γνωστικού θέματος. Οπότε θα έχουμε τώρα μια ομάδα που όλα τα μέλη της θα μελετούν το θέμα της πολιτισμικής επιρροής, μια δεύτερη που όλοι θα μελετούν το θέμα της βιομηχανικής και ούτω καθεξής. Μόλις τα Expert Groups ολοκληρώσουν την εργασία τους, διαλύονται και επανασχηματίζονται τα αρχικά Jigsaw Groups των οποίων τα μέλη πλέον, διαθέτουν εξειδικευμένη γνώση. Την γνώση αυτήν, καλούνται στην συνέχεια να μεταδώσουν και στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του αρχικού Jigsaw Group τους. Επομένως, συνοπτικά, η τεχνική συνεργατικής μάθησης Jigsaw, αποτελείται από τρεις φάσεις: τα αρχικά Jigsaw Groups, τον σχηματισμό των εξειδικευμένων Expert Groups, και την οργάνωση στην τελική μορφή των Jigsaw Groups.
Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών.
Οι μαθητές πρέπει να έχουν ήδη εξοικειωθεί με τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν προκειμένου να διεξάγουν τις δραστηριότητες του σεναρίου και να εκπληρώσουν τους στόχους του. Πρέπει να έχουν γνωρίσει το περιβάλλον του Microsoft Office. Ακόμη χρήσιμο θα ήταν να γνωρίζουν τις βασικές λειτουργίες του διαδικτύου και τη χρήση του Internet Explorer και διάφορες εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης όπως το δημοφιλές στις νεαρές ηλικίες facebook ή το twitter και τη λειτουργία του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο οποίο όσοι δεν έχουν λογαριασμό θα δημιουργήσουν έναν. Επίσης μπορούν να εξοικειωθούν με το περιβάλλον δημιουργίας blog και weebly. Βέβαια θα ήταν καλό να αφήσουμε τα παιδιά να εξοικειωθούν μόνα τους με τα περιβάλλοντα αυτά, καθώς έτσι θα έχουν μια επιπλέον ευκαιρία για διερεύνηση και «μαστόρεμα». Ωστόσο μπορούμε να πούμε κάποια βασικά πράγματα αν κριθεί απαραίτητο και ύστερα να τους αφήσουμε να ανακαλύψουν τα υπόλοιπα. Όλα αυτά μπορούν να γίνονται στην πορεία εξέλιξης του σεναρίου βήμα- βήμα και δε χρειάζεται- και ίσως δεν πρέπει να γίνουν εφάπαξ στην αρχή.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Πριν προβούμε στη διατύπωση της στοχοθεσίας μας θα έπρεπε να λάβουμε υπόψη μας κάποια στοιχεία όπως :
- τις συνθήκες και τη κατάσταση που αντιμετωπίζει ο κάθε μαθητής και το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα
- τα μέσα ή την έλλειψη μέσων και τους περιορισμούς
- τη δυνατότητα μάθησης που αναμένεται να αναπτύξει ο μαθητής
- το αντικείμενο, αυτό που αναμένεται να μάθει ο μαθητής
- την πράξη που αναμένεται να εκτελέσει ο μαθητής για να δείξει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Παιδαγωγικοί – μαθησιακοί στόχοι της δραστηριότητας.
I. Να εμπλέκονται οι μαθητές σε δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος πάνω σε θέματα που έχουν νόημα και είναι προσεγγίσιμα και ενδιαφέροντα.
II. Να συμμετέχουν ενεργά και εποικοδομητικά στη διερεύνηση και κατανόηση του θέματος- προβλήματος.
III. Να αλληλεπιδρούν κοινωνικά συνεχώς για να πετύχουν ένα συλλογικό στόχο.
IV. Να αναπτύσσουν μεταγνωστικές δεξιότητες με τη βοήθεια της ανατροφοδότησης από τα σχόλια των άλλων και του αναστοχασμού των δικών τους.
V. Να ερμηνεύουν και να παράγουν λόγο μέσα σε διάφορα πλαίσια επικοινωνίας προσαρμοζόμενοι στην περίσταση.
VI. Να καταλάβουν ότι η χρήση των τεχνολογικών μέσων συμβάλλει στη μαθησιακή διεργασία και προσφέρει δικαιότερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες.
Διδακτικοί στόχοι της δραστηριότητας.
Σχετικά με τις νέες τεχνολογίες.
I. Να εξοικειωθούν με την διαχείριση του περιβάλλοντος του διαδικτύου και του κειμενογράφου και με τη χρήση σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας.
II. Να εξασκήσουν τεχνικές επικοινωνίας με το διαδίκτυο και να έρθουν σε επαφή με διάφορα εργαλεία και μορφές γραπτού λόγου.
III. Να εξοικειωθούν με τις συνδυαστικές χρήσεις των σύγχρονων τεχνολογιών.
IV. Να είναι σε θέση να αναζητούν πληροφορίες στο διαδίκτυο, διασταυρώνοντας την εγκυρότητά τους.
Σχετικά με το εισαχθέν γνωστικό αντικείμενο
I. Να μπορούν να εντοπίσουν στο χάρτη τη θέση των ευρωπαϊκών ποταμών.
II. Να κατανοούν τις έννοες μήκος ποταμού, λεκάνη απορροής, παροχή, πηγές, εκβολές, δέλτα.
III. Να αναγνωρίζουν τη συσχέτιση ανάμεσα στο μέγεθος του ποταμού, το ανάγλυφο της Ευρώπης και το κλίμα της.
ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Ο χρόνος υλοποίησης δεν είναι απόλυτα δεσμευτικός αλλά μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών. Μπορεί να κυμανθεί για να έχουν οι μαθητές το χρόνο τους να σκεφτούν, να σχηματίσουν υποθέσεις και να τις επανατοποθετήσουν ύστερα.(μπορούν ενδεικτικά να αφιερωθούν 10 διδακτικές ώρες, κάποιες στο πλαίσιο του σχολείου, αλλά και κάποιες ώρες για εργασία εκτός σχολείου). Το μάθημα μπορεί να υπερβεί τον ωριαίο σχεδιασμό και τον αυστηρό χώρο της τάξης προκειμένου να επιτευχθεί ο διδακτικός στόχος. Εξάλλου η έμπνευση δε συμβαίνει κατά παραγγελία, αλλά έρχεται αβίαστα ανά πάσα στιγμή. Εδώ θα μας βοηθήσει η σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία που μας προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες και τα εργαλεία web 2.0. Σύμφωνα με τον Sir Ken Robinson γεννιόμαστε δημιουργικοί αλλά στη συνέχεια πηγαίνοντας σχολείο χάνουμε αυτό το δώρο. Η τεχνολογίες αυτές θα βοηθήσουν τα παιδιά μας να μη χάσουν τη δημιουργικότητά τους αλλά να την αναπτύξουν. Μπορούν να αφιερωθούν και περισσότερες ώρες αν κριθεί απαραίτητο, όπως για παράδειγμα δύο επιπλέον ώρες σε κάθε φάση και να φτάσουν συνολικά τις 16.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ
1η Φάση
Η πρώτη φάση του σεναρίου μπορεί να πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου. Οι μαθητές μπορούν να χωριστούν σε μικρές ομάδες των δύο ή τριών ώστε να κάθονται μπροστά στον υπολογιστή και να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτόν. Οι ομάδες είναι καλό να δημιουργηθούν με τυχαίο τρόπο για να πετύχουμε ανομοιογένεια. Έτσι, οι πιο δραστήριοι μαθητές μπορούν να βοηθήσουν τους λιγότερο δραστήριους ή λιγότερο εξοικειωμένους με τον υπολογιστή. Στους μαθητές μοιράζεται το φύλλο εργασίας (Παρατίθεται στο παράρτημα) το οποίο είναι ίδιο για όλες τις ομάδες αλλά η κάθε μια θα συμπληρώσει το δικό της κατά τη διάρκεια αυτής της διδακτικής ώρας. Αρχικά οι μαθητές καλούνται να διασταυρώσουν πληροφορίες για να καταλήξουν στους ορισμούς των όρων που θα τους απασχολήσουν (μήκος, λεκάνη απορροής, παροχή, πηγές, εκβολές και δέλτα ποταμών) καθώς και πληροφορίες για να καταλήξουν στην επιλογή των μεγαλύτερων ποταμών της Ευρώπης. Στη συνέχεια μελετώντας τα χαρακτηριστικά τους συμπληρώνουν έναν πίνακα που να τα περιέχει. Τότε, έχοντας ανακαλύψει τις χώρες που διασχίζουν οι ποταμοί, καλούνται να τους σχεδιάσουν πάνω στο χάρτη, ενεργοποιώντας την εικονική τους μνήμη και εμπλέκοντας και άλλες δεξιότητες. Τέλος, θέτουν σε χρήση τη συνθετική και κριτική σκέψη τους, προσπαθώντας να συσχετίσουν το μέγεθος των ποταμών με το κλίμα των χωρών που έχουν δει ότι διασχίζουν και το ανάγλυφο της Ευρώπης.
Σε μια δεύτερη διδακτική ώρα οι ομάδες συζητούν μεταξύ τους τα ευρήματα που έχουν ως τώρα. Αν υπάρχουν διαφορές τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να τις συζητήσουν, να επιχειρηματολογήσουν και να υποστηρίξουν ή να καταρρίψουν απόψεις και να αναστοχαστούν τις ενέργειες και την πορεία που ακολούθησαν και τους οδήγησε σε ένα συγκεκριμένο συμπέρασμα.
2η Φάση
• Στη δεύτερη φάση του σεναρίου, αφού οι μαθητές έχουν αποκτήσει ποσοτικές γνώσεις πάνω στο θέμα, μπορούν να εμβαθύνουν σε μια διερεύνηση ποιοτικών δεδομένων, ανακαλύπτοντας την επιρροή της ύπαρξης ποταμών στη ζωή των Ευρωπαίων πολιτών. Εδώ μπορεί να εφαρμοστεί η τεχνική συνεργατικής συναρμολόγησης Jigsaw. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες με λίγα μέλη. Κάθε μέλος της ομάδας αναλαμβάνει να μελετήσει μια διαφορετική πτυχή της θετικής επίδρασης της ύπαρξης ποταμών στη ζωή των πολιτών και την ανάπτυξη των χωρών τους. Πιο αναλυτικά ένα μέλος θα αναλάβει να μελετήσει τις πολιτισμικές επιρροές, ένα άλλο τις τουριστικές/ ψυχαγωγικές, ένα τρίτο τις βιομηχανικές και το τελευταίο τις γεωργικές/ κτηνοτροφικές. Ο ίδιος διαχωρισμός θα γίνει σε όλες τις ομάδες οι οποίες ξανά έχουν διαμορφωθεί με τυχαίο τρόπο. Μπορεί να αφιερωθεί μια ώρα στην τάξη των μαθητών για το διαχωρισμό και την οργάνωση των ομάδων, τον καταμερισμό της εργασίας και τη συζήτηση για το πώς θα δράσουν και την ανταλλαγή ιδεών. Στη συνέχεια οι μαθητές μπορούν να εργαστούν εκτός τάξης στο δικό τους χώρο και χρόνο. Το κάθε μέλος αρχικά δουλεύει ατομικά στο θέμα που έχει αναλάβει. Μετά την ολοκλήρωση της έρευνάς του, συναντάται με τους υπόλοιπους μαθητές των άλλων ομάδων που έχουν αναλάβει ακριβώς το ίδιο θέμα για να καταλήξουν στην καλύτερη δυνατή λύση. Όλοι έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν σε διάλογο και να αναστοχαστούν. Πίσω στην τάξη ξανά αφιερώνεται μια διδακτική ώρα όπου ο κάθε μαθητής, επανέρχεται στην αρχική ομάδα του, και διδάσκει τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας πάνω σε αυτά που ανακάλυψε. Το ίδιο γίνεται από όλα τα μέλη της ομάδας. Στην ακόλουθη φάση οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν αυτά που έμαθαν και να αξιολογηθούν γι’ αυτά.
3η Φάση
Στην τελευταία φάση του σεναρίου οι μαθητές εργάζονται στο εργαστήριο υπολογιστών του σχολείου όπου και τους παρουσιάζεται το περιβάλλον του Weebly. Τους δίνεται η ελευθερία να ανακαλύψουν τις δυνατότητες και τις λειτουργίες του. Στη συνέχεια, η τάξη δημιουργεί ένα λογαριασμό στο Weebly, όπου φτιάχνει και μια σελίδα με τίτλο «Τα Ποτάμια της Ευρώπης». Οι μαθητές χωρίζονται σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες, τόσες όσα και τα ποτάμια της Ευρώπης που έχουν μελετήσει και δημιουργείται μια υποσελίδα για κάθε ένα από τα ποτάμια. Κάθε ομάδα καλείται να εκφράσει στη σελίδα που της αντιστοιχεί όσα έχει μάθει κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας για το ποτάμι που της ανατέθηκε. Καθώς ο διαχωρισμός των ομάδων είναι κάθε φορά τυχαίος, οι μαθητές στηρίζονται στη δουλειά και τη δική τους αλλά και των υπολοίπων μελών και έτσι κάθε συνεισφορά είναι σημαντική. Όταν οι ομάδες ολοκληρώσουν τις σελίδες τους, μπορούν να κάνουν μια σύντομη παρουσίαση στην τάξη σχετική με τη δουλειά τους, που θα ακολουθηθεί από ερωτήσεις, απορίες και συζήτηση.
Επέκταση
Σαν επιπλέον δραστηριότητα οι μαθητές μπορούν ατομικά να ανεβάσουν στο weebly τους κάποια ανατροφοδότηση και σχολιασμό για το έργο των συμμαθητών τους, ώστε μέσω της εποικοδομητικής κριτικής να αναστοχαστούν πάνω στη δουλειά τους και να κάνουν προσθήκες, αλλαγές ή βελτιώσεις.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Τα Ποτάμια της Ευρώπης.
1. Αναζητήστε τους όρους μήκος, λεκάνη απορροής, παροχή, πηγές, εκβολές και δέλτα ποταμών στη Βικιπαίδεια και δώστε ένα σύντομο ορισμό για το καθένα παρακάτω.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Αντλείστε πληροφορίες από το σχολικό σας εγχειρίδιο και πηγές που θα βρείτε στο Google, όπως η σελίδα http://www.aerologio.gr/ποταμοί-της-ευρώπης/ , και διασταυρώνοντάς τες καταλήξτε στους δέκα μεγαλύτερους ποταμούς της Ευρώπης. Μελετήστε τους ποταμούς ως προς τα ποσοτικά δεδομένα των όρων που μάθατε και συμπληρώσατε στην παραπάνω άσκηση, και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα.
ΠΟΤΑΜΟΣ
ΜΗΚΟΣ
ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ
ΠΑΡΟΧΗ
ΠΗΓΕΣ
ΕΚΒΟΛΕΣ
ΔΕΛΤΑ
3. Στο χάρτη που ακολουθεί σχεδιάστε με το μολύβι σας τους ποταμούς που συμπληρώσατε στον παραπάνω πίνακα.
4. Βλέποντας στο χάρτη τις χώρες που διασχίζουν οι ποταμοί, παρατηρήστε το ανάγλυφό τους. Στη συνέχεια, αντλήστε πληροφορίες στη σελίδα της Βικιπαίδεια για το κλίμα τους. Ο συνδυασμός αυτών των δυο στοιχείων με το μέγεθος των ποταμών που έχετε ήδη μελετήσει σε τι συμπέρασμα σας οδηγεί; Υπάρχει συσχετισμός μεταξύ των τριών αυτών χαρακτηριστικών, και αν ναι ποιος είναι αυτός;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
· Κυνηγός Χρόνης, H Ευκαιρία που δεν Πρέπει να Χαθεί: H Υπολογιστική Τεχνολογία ως Εργαλείο Έκφρασης και Διερεύνησης στη Γενική Παιδεία. “Προοπτικές για μια Νέα Πολιτική στην Ελληνική Εκπαίδευση”, Επιμέλεια: A. Kαζαμίας, M. Kασσωτάκης
· Κυνηγός Χρόνης, 2006, Το Μάθημα της Διερεύνησης, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
· Κυνηγός Χρόνης, 2002, Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα, Αθήνα, Καστανιώτης.
· Κουτσούκος Αναστάσιος- Σμυρναίου Ζαχαρούλα, 2008, Γνωστική Ψυχολογία και Διδακτική, η Συμβολή του Jean Piaget στη Σύγχρονη Παιδαγωγική και Διδακτική Σκέψη, Αθήνα, Ηρόδοτος
· Ανδρέας Κωνσταντινίδης, 2011, 3D Εικονικά Περιβάλλοντα Συνεργατικής Μάθησης (3D Virtual Collaborative Learning Environments), Θεσσαλονίκη, ΑΠΘ